Goşan; “koşmak” fiilinden gelmektedir. Özellikle Konya ova köylerinde bu fiilin anlamı “bir işe hazır hale getirmek, bu işteki parçaları bir araya getirmek” gibi anlamlarda kullanılır. Örneğin “atı goşmak, arabayı goşmak, motoru goşmak” bu şekildedir.
Konumuzla alakalı olarak koyun goşmak ise; sağmal koyunları karşılıklı olarak birbirine bağlayıp, bir düzen içerisinde sağıma hazır hale getirmeye denilir.
Koyun ve keçilerin sağım vakti geldiğinde toplandıkları, sağımın yapıldığı alana “goşan yeri” denilir. Sağmal hayvanlar yozdan ayrılarak bu alana getirilir, burada toplanan hayvanlar, kime ait ise tek tek seçilir ve “örken” denilen kalın örgü iple çift sıra halinde bağlanılarak sıralanırlar. Zamanla, koyunlar alışıp, kendileri ait oldukları goşana kendileri gelirler. Bu bağlama işine “goşan goşma” adı verilir.
Goşan için ilk bağlanan koyuna “baş koyunu” denilir. Bu koyun sağmallar arasından en uslu ve sakin olanından seçilir. Goşan işi tamamlandıktan sonra “helke” adı verilen kapla, koyun ve keçiler sağılır. Bu sağma işlemi birkaç kez tur atılarak yapılır.
Sağmallar eğer bir tur sağılıyorsa bu işleme “tekleme”, iki tur sağılıyorsa “ikileme”, üç tur sağılıyorsa “üçleme” denilir.
Sağım işinden elde edilen sütle, kaymak, peynir, yağ gibi ürünler elde etmeye “katık alma” denilir. Katık alma genellikle sağım sezonun sonunda yapılır. Bu dönemde süt oranının az olması ve ürünlerin toplu yapılmasından dolayı “değiş” adı verilen süt toplama işlemi yapılır.
Tüm aileler sütlerini birleştirerek bir aileye verirler. Bu işlem dönüşümlü olarak gerçekleştirilir. Herkes sütünü belli bir ölçekle ölçüp, kimde toplanılacaksa ona verir. Bu ölçme işlemi de “nişan” adı verilen kamışla yapılır. Kamış süt helkesine sokulur nereye kadar süt varsa işaretlenir ya da oradan kamış kırılır. Ertesi gün süt kime verilecekse aynı şekilde, o ölçüde geri verilir. Sezon bitiminde yavaş yavaş sütü çekilen sağmallar goşandan çıkartılır. Sütü çekilen sağmallar için ise “sütten çıktı” denilir.
Murat YAYLACI
Kaynak:
Ovanın Bereketli Toprağı İsmil, Murat Yaylacı, Kitap Dünyası Yayınları, İstanbul 2024
20
20
20
1986 yılında Konya’nın İsmil Kasabası’nda dünyaya geldi. İlkokulu ve Ortaokulu İsmil Cumhuriyet İlköğretim Okulu’nda okudu. Ardından İsmil Lisesi’ni bitirerek Selçuk Üniversitesi SBMYO Muhasebe Bölümü’ne kaydoldu. Daha sonra Anadolu Üniversitesi AÖF Türk Dili ve Edebiyatı bölümüne geçti ve buradan mezun oldu. “Ovanın Bereketli Toprağı İsmil” ve “Hatırda Kalanlar İsmil” kitaplarını yayınladı. Evli ve dört çocuk babasıdır.